Ferhat Aslan / DIHA

DERSİM - Alevi inancında Kerbela'da katledilen Hz. Hüseyin ile Hz. Hasan başta olmak üzere 72 kişinin susuz bırakılarak öldürülmelerinin "yas ayini" olan Muharrem Ayı Orucu (12 İmamlar Orucu) kadınlar tarafından bir gün öncesinden tutulmaya başlandı.

Alevi inancında büyük öneme sahip olan "Kerbela Şehitleri" için yas ilan edilen Muharrem Ayı yarın başlıyor. Tarih boyunca zulme ve katliama maruz kalan Aleviler, yas ve matem günleriyle inanç ve duygu birliğini yaşıyor. Kerbela şehitleri için tutulan orucun ilk günü Ana Fatma'ya adandığı için kadınların bir gün fazladan oruç tutuğunu söyleyen Dersim İnanç ve Kültür Akademisi (DAKAD) Üyesi İlkay Oğuz, Kürt Alevilerin inanç biçiminde ayrı bir işleyişe sahip olduklarını kaydederek, "Muharrem ayı Kürt Alevilerin işleyiş tarzı biraz daha farklı. Geçmişten Kürtlüğün getirdiği olguların Alevilikle yani alevle birleşmesinden kaynaklı daha farklı eviriliyor. Zaten Kerbela yas ayıdır. Hz. Hasan ve Hz Hüseyin'nin Kerbelada katledilmesi nedeniyle yas tutulur. İlk gün yalnız kadınlar, Ana Fatma için Oruç tutulur, Dersim Alevi inancında Ana Fatma, inancın temelidir aslında. Ana Fatma'nın 2 oğlunun hak mücadelesinde şehit edilişi, ondan kaynaklı Ananın acısını yaşamak, o acıyı önceden hissetmek. Kadınlar erkeklerden acıyı daha derin yaşadıkları için bir ananın acısını hissettiği içindir. İlk gün kadınlar kutsal mekanları ziyaret eder ve muharrem ayı boyunca kadın abartılıktan kaçınır" dedi.

'12 yıl oruç tutan sorumluluğu tamamlanır'
Muharrem ayı boyunca Alevi toplumunda kan dökülmesi kesinlikle yasak olduğuna dikkat çeken Oğuz, insan başına benzer her şeyden kaçındığını belirterek, "Muharrem ayının 12. gününden sonra 13. gününde sabah erkenden kalkılır, tarıma dayalı 12 ekinden oluşan buğday ve benzeri ürünlerden aşure yapılır. İlk sabah erkenden evde yapılan aşure ile iftar açılır. 12 imamların başı kesilmesi nedeniyle hem canlı olan bir şey hem de insan başını çağrıştıracak hiçbir şey kesilmez. Mesela soğan tüketilmez ve başı kesilmez, sarımsak kullanılmaz, canlıya dönüşecek yumurta yenilmez, ayrıca et tüketilmez. Doğada canlı olan hiçbir varlıktan kan akıtılmaz. Çünkü o yası tutarken, o yası anlamlaştırmak içindir" dedi.

Oğuz, 12 yıl oruç tutan bir kişinin artık oruç tutma sorumluluğunun kalktığını, ancak Muharrem ayında 12 İmam'ın acısını yaşaması gerektiğini belirterek, "Ayrıca 12 İmam'ın yasını tutan bir Alevi 12 yıl üst üste oruç tuttuktan sonra artık tutmayabilir. Oruç tutarken de oruç tutuğunu göstermemeli kendi doğallığında bunu yapılıyor. 12 çeşit yemekte yapılır ve komşular davet edilir" diye konuştu.

'Munzur suyu maya kabul edilir'
"Dersim Kızılbaş Aleviliği coğrafik olarak doğa içinde yaşayan bir faktördür. Onun için inancı da doğa ile iç içedir" diyen Oğuz, egemen inanç sistemi Kızılbaş Aleviliğinde yeri olmadığını ifade ederek, şunları dile getirdi: "Doğanın bir parçası olarak şekillenmiş bir inanç sistemine sahiptir. Bizim en kutsal mekanlarımız, ziyaretlerimiz hepsi doğanın içinde sap bölgelerde bulunmakta ve yaşamımıza yön veren bölgelerdir. Mesela Munzur'un kutsallığı, Munzur'dan alınan bir kaşık suyun sütün içine koyup mayalamasına neden olmasıdır. Diğer inanç biçimi sınıflı topluma dayalı bir inanç sistemidir, egemen iktidar anlayışını getirdiği bir inançtır. Dersim Kızılbaş inancında bu tam tersidir. Kendi evinde, bulunduğu yerde yaşar ancak bunun getirdiği toplumsal örgütleme de söz konusudur. Alevilik inancı mekanlara sıkıştırma olayı geliştirilmek isteniyor. Cemevi'nde her Perşembe günü cem yapılması, egemen din anlayışını yarattığı bir sonuçtur. Toplum ihtiyaç görülmediği sürece Cem tutulmaz, şuan ki Cem evinde yapılan Cemevi sadece semah yapmanın ötesine geçmemektedir. Toplumun hangi sorununa el atılabiliyor ki?"

'Güneş'e dua edilir iftar açılır'
Muharrem ayı boyunca güneşin batımına el açılıp dua okunduğunu, güneş battıktan sonra iftar açıldığını dile getiren Oğuz, doğa inancı olan Aleviliğin mekanlara sıkıştırılması öz inancıyla bağdaşmadığını ifade ederek, "Kızılbaş Alevilikte Muharrem ayı olmak üzere sabah ve akşam güneşin kutsallığından dolayı yüzünü güneşe çevirip önce ona dua edip ondan sonra günlük yaşamına başlar. Aynı tarzda güneş batarken de güneşten duasını alır ve öylece orucunu açar ya da evine çekilir. Bu da yaşam içerisindeki doğaya olan bağlılık öğretisidir. Aynı zamanda ateş için de bu geçerlidir. Kutsal sayılan ateşe asla su dökülmez külle üstü kapatılır. Doğa inancı mekanlara sıkıştırılması Kızılbaş Alevilik diyalektiğiyle uyuşmaz" diye belirtti.

'Kızılbaş Aleviliği Sünnileştirilmek isteniyor"
Alevilere yapılan zulme karşı matem ve yas ayı olarak ilan edilen Muharrem Ayı'nın Anadolu Aleviliği üzerinden Sünnileştirilmek istendiğini söyleyen Muharrem Özer ise, "Alevi inancında Kerbela Şehitleri'ni anma ayı olarak kabul ediliyor. Bir gün önceden kadınlar oruç tutulur, 12 gün ise yas-muharrem tüm aleviler tutulur. Sünni inancındaki oruçtan çok farklıdır, su içilmez, kan dökülmez, kesici alet kullanılmaz, zevke dair hiç bir şey yapılmaz. Hatta aynalar ters çevrilir ki, insanlar saçlarını düzeltmesin. 1980 sonrası Alevilik Sünnileştirmeye çalışılıyor. Anadolu Aleviliği üzerinde Sünnileştirilmek isteniyor. Son yıllarda ise AKP üzerinde bu politika sürmektedir. Ancak bizim inancımız tamamen doğaya dayalı bir inanç biçimidir" dedi.